دلایل به تعویق افتادن تک نرخی شدن نرخ ارز

بخش اول طی سال های اخیر چه در این دولت و چه در دولت های قبل بحث یکسان سازی نرخ ارز از مهمترین دغدغه های سیاست گذاران اقتصادی بوده است. ما همیشه قول ها و وعده هایی در این خصوص از دولت ها شنیده ایم که به واسطه بعضی ایرادات و ستگ اندازی ها این امر خطیر به زمان دیگری موکول شده است. طی سال های گذشته یک سیاست مشخص و تدوین شده وجود نداشته و سیاست هایی که بکار گرفته شده بیشتر جنبه تحمیلی و "کج دار و مریز" بوده است. در حقیقت وجود فشارها در تصمیمات ارزی مانع از شکل گیری یک تصمیم جدی و سیاست ارزی منسجم و پایدار در اقتصاد کشور شده است. در تمام این سالها مخالفان یکسان سازی ارز چهار دلیل را به عنوان مانع در یکسان سازی ارز عنوان کرده اند. این چهار مانع عبارتنداز: ۱- تضعیف پول ملی در مقابل سایر ارزها ۲- رشد تورم به دلیل افزایش نرخ ارز ۳- افزایش هزینه های کالاهای واسطه ای و بالا رفتن هزینه تولید ۴- رشد خام فروشی به جای رشد صادرات. حال به بررسی این ادعاها بر اساس آمارها و استدلال هایی که کارشناسان اقتصادی عنوان کرده اند پرداخته خواهد شد. ۱- تضعیف پول ملی در مقابل سایر ارزها: آنها عقیده دارند با یکسان سازی ارز، باعث تضعیف پول ملی خواهیم شد. که این خود ادعای باطلی است زیرا که حفظ ارزش پول ملی، تنها با کنترل نرخ تورم، بهبود تولید میسر می شود. از آنجا که کشور ما متکی به فروش نفت است هر زمان که نرخ دلار افزایش قیمت به خود گرفت توانستند در سایه فراوانی درآمدهای نفتی و عرضه بیش از حد ارز در بازار باعث شدن که نرخ دلار در مقابل ریال کنترل شود. هر زمان هم که قیمت دلاری نفت پایین آمد و بانک مرکزی و دولت از عرضه دلار در بازار ناتوان شدند، شاهد افزایش های بی رویه دلار شدیم و اینجا بود که واقعیت های ریال در برابر دلار نمایان شد. به طور که ریال در مقابل دلار ضعیف شد. این واقعیتی است که نمونه آن را در سال ۹۱ دیدیم. با توجه به آنچه گفته شد حفظ پول ملی کشور تنها از طریق کنترل نرخ تورم و حمایت از تولید ملی میسر خواهد بود و لا غیر. ۲- افزایش تورم: افزایش بهای دلار مستقیما بر نرخ تورم در اقتصاد ایران تاثیرگذار است.

اما این تاثیر در کوتاه مدت می تواند بر سطح عمومی قیمت ها اثرگذار باشد. بنابراین نرخ ارز طبیعتا باید مدنظر تصمیم گیران اقتصادی باشد. اما آنچه دارای اهمیت است و اقتصاددانان آن را به صورت مستقیم پیشنهاد دارند، نرح واقعی ارز به جای نرخ اسمی آن است. آنچه که در این سال ها ما در تصمیم گیرهای سیاست گذاران دیده ایم نرخ اسمی دلار بوده و تمام تلاش ها برای کنترل تورم در کوتاه مدت بوده است. آنچه که کارشناسان معتبر اقتصادی کشور بیان دارند این است که به جای کنترل نرخ اسمی دلار ما باید به سمت اصلاح سیاست های پولی برویم. توجه به نرخ اسمی دلار و کنترل آن اهرمی است که تنها نرخ تورم را به آینده موکول می نماید. این یعنی آن که در کشور ما ابزارهای مناسب برای سیاست های پولی وجود ندارد، از این رو به سراغ نرخ اسمی دلار می رویم. باید این نکته مهم را مدنظر داشت که کنترل نرخ دلار در بلندمدت برای اهداف تورمی مناسب نخواهد بود و در عوض آن باید به فکر ترمیم و ایجاد سیاست های پولی قوی در اقتصاد کشور باشیم. در گزارش تحلیلی بعدی، دو ایراد باقی مانده از این بحث را بررسی خواهیم کرد.