کنترل نظام ارز و نحوه انجام آن

کنترل بازار ارز نیازمند مدیریت قوی همراه با یک برنامه ریزی دقیق می باشد. بنابر تجربه کنترل چنین بازارهایی دوسر دارد. اول «بازارسپاری» و دوم «دستوری» می باشد. البته اجرای هر دو مکانیزم یادشده موجب یک ناسازگاری هدف خواهد شد. ابتدا تبیین این مقوله، مهم به نظر می رسد. بازارسپاری به معنای واگذاری قیمت به خود بازار است. بدین معنا که عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت ارز در بازار خواهد بود و هیچ گونه دخالتی از سوی نهادهای دولتی وابسته به ارز صورت نمی گیرد. در مورد دوم یعنی دستوری قیمت تعیین شده تماما در اختیار بانک مرکزی می باشد. لازم به یادآوری است که در این گونه موارد بانک مرکزی هم استقلال کافی ندارد و تحت نظارت دولت فعالیت می کند. در این مواقع هدف و سعی حفظ ارزش پول ملی است که برای نیل به این هدف اعتقاد آنها به پایین نگه داشتن بهای ارز می باشد. که این امر خود دارای عواقبی بسیار خطرناک بر پیکره اقتصاد یک کشور می باشد. همچنین باعث برهم خوردن تعادل و نظم بازار خواهد شد. ناسازگاری های یاد شده در صورتی اتفاق می افتد که تنها یک سر از مکانیزم های یادشده برای مدیریت نرخ ارز صورت گیرد. نمونه بارز این نوع از مدیریت را در کشورمان در سال گذشته دیده ایم. یعنی نظارت مستقیم و اعمال نفوذ دولت در تعیین نرخ ارز و کنترل بیجای آن که مسبب آن ناسازگاری ها و تلاطم ها در بازار شد. اما با نگاهی به کشورهای دنیا و آنهایی که دچار چنین بیماری در اقتصاد خود به خصوص بازار ارز خود داشتند، می توان به نتایج و راه کارهای خوبی به جهت بهبود وضعیت بازار ارز کشورمان باشیم. آنچه به اعتقاد کارشناسان در جهان برای بهبود این ناسازگاری ها تجویز شده، استفاده از مکانیزم حراج معکوس است. این بدان معناست به جای این که قیمت ها برای حراج از پایین شروع و به بالا رود، قیمت های پیشنهادی از سطح بالا شروع می شود. این روش در بسیاری از کشورها مورد آزمایش قرار گرفت و توانست فنر ارزی که سالها جمع شده بود را به تدریج و با آرامش رها کند و بازار ارز آنها را به یک تعادل مناسب برساند بی آن که هیچ پیامد ناگواری برای بازار ارز آنها داشته باشد. از دیگر مزیت هایی که این روش برای کشورهایی که آن را در دستور کار خود قرار دادند این بود که منجر به کاهش فاصله بین دو نرخ ارز رسمی و آزاد شد. دیگر این که بانک مرکزی توانست ارزهای خود را به راحتی به فروش رساند. مزیت دیگر استفاده از این روش به حداقل رساندن انگیزه های رانتی در بین عاملان بازار خواهد بود و این موجب همسو شدن تمام بازیگران ارزی با بانک مرکزی خواهد شد. که اگر این تجارب در کشور ایران هم پیاده سازی شود مطمئنا به نتایج قابل قبول خواهیم رسید.

www.tajmirexchange.com