بحران ارزی و علل آن

آنچه این روزها بر بازار ارز کشور می گذرد چه از لحاظ سیاست ها و چه از لحاظ قوانین جدیدی که توسط بانک مرکزی و تیم اقتصادی دولت وضع شده است دقیقا به مانند کشورهایی است که از نظر اقتصادی و نوع صادرات، از این منظر که آنها هم صادرات تک محصولی و متکی به نفت هستند دقیقا شبیه و متناظر به هم هستند. شرایط فعلی ارزی در دهه های قبل هم تجربه شده است و شاید به جرات می توان گفت هر زمان از این دست اتفاقات رخ داده است، نحوه برخورد و وضع قوانین مشابه به یکدیگر بوده است. هیچ گاه درمان قطعی این مشکل صورت نگرفته است. طی ماه های اخیر باردیگر بازار ارز کشور جنب و جوش های قابل توجهی را به خود دید.

قیمت در نیمه دوم سال ۹۶ حدود ۲۵ درصد افزایش داشت. این قیمت های پرنوسان خبر از شروع یک دوره بحرانی و جهش قیمت را داشت. در این مدت تنها تدبیر سیاست گذار، عرضه ارز و کنترل قیمت ها به سمت پایین بود. راه کاری که بارها از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته بود. این عمل نه تنها نتوانست کارگر بیفتد، بلکه دلارهای بانک مرکزی و سرمایه های کشور که به سختی وارد کشور می شود را از بین برد و دلار همچنان مسیر صعودی خود را در پیش گرفت. در این مدت عوامل متعددی در افزایش قیمت ارز نقش بسزایی داشتند. از جمله آنها افزایش بی سابقه حجم نقدینگی، قیمت های پایین نفت، ادامه تحریم های اقتصادی و نگرانی از به وجود آمدن تنش های سیاسی و اجتماعی چه در داخل و خارج از کشور. شاید عامل مهم دیگری که نقش پررنگ تری در افزایش و روند صعودی ارز ایفا نمود مشکلات نظام بانکی بود. این مشکلات از آن جایی آغاز شد که طبق بخشنامه ی از سوی بانک مرکزی در شهریور ماه ۹۶ بانکها دیگر حق پرداخت سود بالاتر از ۱۵درصد را نداشتند.

همین موضوع سبب این شد تا بسیاری از سپرده گذاران منابع خود را از بانکها خارج کرده و به سمت بازارهای موازی سرازیر کنند. یکی از این بازارها، بازار ارز بود. ضمن این که شرایط بانک های کشور هم چندان مساعد نیست. از یک سو موسسات غیرمجاز سرمایه بسیاری از مشتریان خود را نمی توانند بازپرداخت نمایند و از سوی دیگر خود بانکها هستند. بانکها به دلیل پرداخت وام های سنگین به افراد و عدم بازپرداخت آنها متحمل زیان های قابل توجهی هستند این را می توان به وضوح در بازارسرمایه و همچنین صورتهای مالی آنها دید. تمام این مشکلات در نظام بانکی کشور موجب بی اعتمادی سرمایه گذاران شد و آنها سرپناهی مطمئن تر و بهتر از بازار ارز را نمی دیدند. سرمایه های خود را وارد بازار ارز کردند و حاضر به خرید دلار در هر قیمتی شدند. تمام این اتفاقات در سال های گذشته در کشورهای شبیه به ایران به صورت مشابه روی داد و آنها هم آزمون و خطاهایی را انجام دادند و سرانجام توانستند مدلی را به وجود آورند که نظام ارزی خود را به ساحل آرامش برسانند.

تجربه این گروه از کشورها نشان می دهد که وجود نظام قهریه هیچ گاه پاسخگو نبوده و همیشه نتیجه عکس داشته است. آنچه کارشناسان و تحلیل گران هم به آن اذعان دارند همین موضوع است که چرا باید راه نادرستی که سایر کشورها رفته اند و نتیجه عکس از آن گرفته اند را طی کرد و مجدد به انتظار بحران بعدی نشست. در نهایت می توان اظهار کرد با تجریه قبلی موجود و نگاهی به تجربه سایر کشورها می توان تصمیمی صحیح و درست داشت تا راه حلی اقتصادی و درمانی مناسب برای این مشکل پیدا کرد.