بازارهای مالی در سال ۱۳۹۵

سال ۱۳۹۵ سالی سخت برای فضای کلان اقتصادی و به خصوص بنگاه های تولیدی و خدماتی بود. به واسطه افزایش مقدار تولید و قیمت نسبی نفت، شاهد رشد اقتصادی بودیم و دولت هم خبر خروج از رکود را رسماً اعلام کرد. اما ادامه رکود در بخش های تاثیرگذاری مانند مسکن و همچنین ثبات و بعضا نزول قیمت ها در کالاها و فلزات اساسی در بازارهای جهانی، سبب شد تا این خروج از رکود به خوبی لمس نشود. بازارهای مالی هم به تبعیت از بخش واقعی اقتصاد سال دشواری را پشت سر گذاشتند. ارز بازار ارز در سال ۹۵ دو نیمه متفاوت را تجربه کرد. در نیمه سال ثبات و حداقل نوسان در این بازار حاکم بود و بازارساز با مدیریت شناور نرخ ارز، آرامش خوبی را در این بازار فراهم کرده بود. دلار مهم ترین ارز در کشور است و از دو عامل کلی سرچشمه می گیرد؛ یکی عوامل داخلی همچون میزان ارز در اختیار بانک مرکزی و تصمیم آن برای جهت گیری نرخ ارز در مدل نرخ شناور ارزی مدیریت شده و دیگری عوامل خارجی مانند تغییر شاخص های کلان اقتصادی ایالات متحده و دیگر موارد اثرگذار بین المللی بر این ارز. در نیمه دوم سال ثبات حاکم بر بازار ارز دچار تزلزل شد. دلار به عنوان مهم ترین ارز، در ماه های آخر سال گذشته بر خلاف آرامشی که بر بازار ارز در دولت یازدهم ایجاد شده بود، دستخوش نوساناتی شد.

هر چند مسئولین آن را ناشی از تقاضای از تعطیلات خاص بیان کردند، ولی باید پذیرفت که شاخص دلار در مقابل سبد ارزی در بازارهای مالی بین المللی تقویت شده بود. با این وجود بانک مرکزی به عنوان بازارساز و در چارچوب نظام ارزی شناور مدیریت شده اقدام به کنترل دلار نمود. دلاری که با انگیزه های مختلفی از جمله تقویت شاخص دلار، سفته بازی و پوشش دهندگی ریسک، از چهل هزار ریال فراتر رفته بود، طی چند روز به آرامی در سرازیری نزول قرار گرفت. در نهایت در واپسین روزهای اسفند ماه ۱۳۹۵، قیمت دلار به زیر ۳۷.۳۰۰ ریال رسید تا بازدهی این ارز در سال گذشته حدود ۱۰ درصد باشد. هر چند برای بسیاری از سرمایه گذاران نرخ بازده خوبی به شمار نمی آید، اما در مقایسه با بازار مسکن و بورس اوراق بهادار که برای سرمایه گذاران خود در بهترین حالت، بازدهی در بر نداشتند، عملکرد قابل قبولی به شمار می آید. طلا معمولا قیمت سکه تمام بهادار آزادی به عنوان شاخص قیمتی طلا و همچنین محاسبه بازده سرمایه گذاران استفاده می شود. سکه تمام بهار آزادی که سال ۹۵ را با قیمتی در حدود یک میلیون تومان آغاز کرده بود، در پایان سال به بالای یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسید.

در شرایط نامناسب اقتصادی که بسیاری از فعالیت های اقتصادی سودی را برای سرمایه گذاران خود به همراه نداشتند، سکه برای سرمایه گذاران، طلایی ظاهر شد و بازده ۵/۱۸ درصدی را ثبت کرد. بدین ترتیب طلا و بازار بدهی بیشترین بازده را در سال گذشته ایجاد کردند. قیمت انس جهانی طلا در سال ۲۰۱۶ افت و خیزهای زیادی را تجربه کرد. طلا در این سال با رکورد شکنی های پی در پی، چندین بار بازده فصلی را در سه دهه گذشته شکست و قیمت های بالاتر از ۱.۳۳۰ دلار را هم به خود دید. در پایان سال ۲۰۱۶ و با انتخاب ترامپ، طلا پس کمی رشد، بر خلاف انتظارات، وارد فاز نزولی شد. با افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو و تقویت شاخص دلار، طلا مسیر نزولی خود را در سال ۲۰۱۷ ادامه داد. قیمت سکه از سه عامل قیمت جهانی طلا، نرخ ریالی دلار و عرضه و تقاضای بازار داخلی پیروی می کند. هر چند تا پایان آذر ماه سال ۱۳۹۵ تمام عوامل و به خصوص قیمت های اونس طلا در بازارهای جهانی و دلار در صرافی ها روند صعودی داشت، ولی در زمستان سال گذشته، دو عامل ذکر شده، مسیر نزولی را در پیش گرفتند. این بار با افزایش تقاضا و ورود سکه بازان به بازار، کاهش قیمت سکه متوقف و در هفته های پایانی سال، این روند، مسیر افزایشی را انتخاب کرد. بدین ترتیب تا آخرین روز سال هم قیمت سکه زیر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان نیامد.

با توجه به برآورد قیمت ذاتی سکه که در حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان در آن مقطع بود، حبابی در حدود صدهزار تومان ایجاد شد. بورس اوراق بهادار بورس در سال ۹۵ را از دو بعد بازار سرمایه و بازار بدهی می توان بررسی کرد. در بخش سهام، با توجه به شرایط نه چندان مناسب اقتصادی، سرمایه گذاران عایدی مناسبی نداشتند و بسیاری از سهامداران ضررهایی زیادی را نیز تحمل کردند. شاخص بورس اوراق بهادار تهران از مقدار ۸۰ هزار و ۲۱۹ واحد در ابتدای سال، به ۷۷ هزار و ۲۳۰ واحد در انتهای سال رسید و بدین ترتیب ۷/۳ درصد در طی سال کاهش را تجربه کرد. اما در بخش بازار بدهی، سرمایه گذاران تجربه ای متفاوت داشتند. با نامساعد شدن بازار پول از اواسط سال و افزایش نرخ بهره بین بانکی و همچنین انتشار حجم قابل ملاحظه ای از اوراق بدهی شامل صکوک، اوراق مشارکت و اسناد خزانه توسط دولت، نرخ سود بدون ریسک افزایش یافت. به گونه ای که نرخ بازده تا سررسید اسناد خزانه به رقم هایی بیش از ۲۵ درصد رسید. با وجود چنین نرخ های بدون ریسکی، سرمایه گذاران انگیزه خود را برای سرمایه گذاری در دارایی های ریسک داری چون سهام دست دادند. ضمن آن که با کاهش سود سپرده های بانکی، بازار بدهی جذابیت بیشتری نیز پیدا کرد. لذا بازار بدهی در کنار بازار طلا بیشترین بازده را در سال ۹۵ رقم زدند.

جمع بندی سال گذشته، سال سختی برای بخش واقعی اقتصاد محسوب می شود. در این سال، بازار بدهی، طلا و سپرده های بانکی بیشترین بازده را برای سرمایه گذاران به همراه داشتند. ضمن که دو بازار بدهی و سپرده ای بانکی، حداقل ریسک را دارند. اما در مقابل بازار ارز، مسکن و سهام کمترین بازده را در بر داشتند و حتی سبب کاهش ارزش دارایی بسیاری از سرمایه گذاران خود شدند. با خروج از رکود و بهبود نسبی فضای کسب و کار، همچنان موانع بسیاری برای رونق اقتصادی وجود دارد.

www.tajmirexchange.com